W ramach Podlaskich Forów Ekonomistów, zainicjowanych w 2008 roku przez Zarząd PTE Oddział w Białymstoku, odbyła się konferencja naukowa pt. „Małe i średnie przedsiębiorstwa w regionalnej i globalnej gospodarce”.

Celem Forum, które odbywa się co pół roku w białostockich uczelniach wyższych, jest wymiana myśli i poglądów pomiędzy pracownikami naukowymi wyższych uczelni województwa podlaskiego, a przedsiębiorcami i przedstawicielami organizacji gospodarczych, instytucji otoczenia biznesu, samorządowcami. Dyskutujemy o ważnych i aktualnych problemach społeczno-gospodarczych kraju i regionu. Na konferencji, która odbyła się tym razem w siedzibie Wyższej Szkoły Finansów i Zarządzania w Białymstoku w dn. 14 maja 2015 roku, zgromadzili się pracownicy naukowo-dydaktyczni z białostockich uczelni: Uniwersytetu w Białymstoku, Politechniki Białostockiej i WSFiZ w Białymstoku oraz samorządowcy, podlascy przedsiębiorcy, przedstawiciele agencji rozwoju regionalnego oraz innych instytucji.

Spotkanie otworzył J.M. Rektor WSFiZ w Białymstoku doc. dr Edward Hościłowicz, który podkreślił m.in. znaczenie wspólnych spotkań „świata nauki” ze „światem biznesu” oraz znaczenie małych i średnich przedsiębiorstw w rozwoju gospodarki. To w MSP zatrudnionych jest w ponad 70% społeczeństwa polskiego w wieku produkcyjnym - podkreślił Rektor – m.in. dlatego należy dołożyć wszelkich starań, aby wspierać ten sektor przedsiębiorstw.

Pierwszy referat pt. „Dlaczego priorytet dla małych i średnich przedsiębiorstw w gospodarce regionu?” wygłosiła prof. UwB dr hab. Renata Przygodzka – wykładowca Wydziału Ekonomii i Zarządzania Uniwersytetu w Białymstoku a zarazem Zastępca Prezydenta Białegostoku. Pani profesor omówiła zaprezentowała wskaźniki opisujące poziom rozwoju polskiego sektora MSP na tle krajów Unii Europejskiej. Podkreśliła, że polskie przedsiębiorstwa charakteryzują się wyraźnie niższą skalą prowadzonej działalności w porównaniu z innymi krajami Europy. Wskazuje na to: relatywnie niski poziom liczby pracujących i zatrudnionych, produktywności wyrażonej wartością dodaną brutto na pracującego lub przedsiębiorstwo, skala działalności według średnich obrotów czy ograniczona obecność na rynkach zagranicznych.

Jednocześnie stwierdziła, że to nie brak efektywności jest jednak ich problemem (wskazuje na to wysoki poziom produktywności wyrażony wynikami w porównaniu z nakładami, m.in. wartością dodaną brutto na 1 EUR wynagrodzeń). Problemem tym z punktu widzenia rozwoju firm w Polsce, są: dostęp do zasobów, w szczególności środków finansowych, dostęp do odpowiednich zasobów kadrowych, wyposażenia technologicznego, które mają szczególnie istotne znaczenie dla stymulowania potencjału ekonomicznego polskich przedsiębiorstw.

W kolejnej części wystąpienie Pani prof. przeanalizowała zróżnicowanie regionalne sektora MSP w Polsce. Wskazała na relatywnie wysoki wskaźnik syntetyczny poziomu przedsiębiorczości w Podlaskiem w porównaniu z pozostałymi województwami Polski Wschodniej. Skupiając się na temacie wystąpienia Pani prof. R. Przygodzka wyjaśniła, dlaczego małe i średnie przedsiębiorstwa powinny być priorytetem w gospodarce regionu. Przede wszystkim z uwagi na fakt, że charakteryzuje je:zdolność do bardzo szybkiego reagowania na potrzeby rynku,otwartość na postęp techniczny i organizacyjny,potencjalna zdolność do tworzenia nowych miejsc pracy,niski koszt stanowiska pracy,łatwość dostosowania się do miejsca, czasu i zasobów,  występowanie we wszystkich działach gospodarki.

W końcowej części wystąpienia prof. R. Przygodzka podkreśliła, że małe i średnie przedsiębiorstwa mają kluczowe znaczenie dla rozwoju gospodarczego Polski i jej regionów. Są kluczowym stymulatorem nie tylko aktywności gospodarczej, lecz również inteligentnego i zrównoważonego rozwoju.

W dyskusji prowadzonej przez Prorektora WSFiZ w Białymstoku dra A. Kopczuka, jako pierwszy głos zabrał prof. A. Pawlak, który zwrócił uwagę, że nie ilość, ale jakość małych i średnich przedsiębiorstw jest najważniejsza. Jakość tych firm wzrasta zdecydowanie gdy firmy otwierają się na technologie przełomowe. Przedsiębiorca białostockiej firmy EKOTON sp. z o.o. zaliczanej do grona  mikroprzedsiębiorstw - dr G. Chocian - stwierdził, że rynek województwa podlaskiego jest bardzo płytki, i brakuje mu odpowiednich zapasów kapitału na innowacje i rozwój. Dlatego powinno się zwracać większą uwagę na jakość oferowanych produktów, a nie na konkurowanie tylko ceną. Kultura najniższej ceny wynika z "przetargów śmieciowych", w których dominującym lub jedynym kryterium przez lata była cena. Na tak osłabiony rynek przybywają chętniej tacy inwestorzy i wykonawcy, którzy nie są zainteresowani innowacyjnością, tylko niskimi kosztami pracy. Tworzy to powszechne przekonanie, iż zasoby tak ukształtowanego, płytkiego rynku województwa podlaskiego, ze stosunkowo wysokim bezrobociem,  można kupować za najniższą cenę, bo zawsze znajdzie się ktoś gotowy pracować za niższą stawkę. Ukształtowane w ten sposób negatywne sprzężenie zwrotne: zamówienia za najniższą cenę - niskie marże i zarobki - płytki rynek i bezrobocie - coraz niższa stawka, skutkuje ucieczką pomysłów i kreatywnego kapitału ludzkiego do regionów ceniących po pierwsze jakość i wartość dodaną. W efekcie zgubna polityka najniższej ceny ogranicza potencjał innowacyjny woj. podlaskiego.

Prezes małej firmy branży IT dr inż. T. Matwiejczuk stwierdził, że przedsiębiorca chce kupić kompetencje i realizację zadań na rynku pracy a nie koniecznie zatrudniać pracownika na tzw. „etat”. Daje to lepsze efekty zarówno pracownikowi, jak i firmie zatrudniającej.    

Drugi, bardzo interesujący  referat pt. „Zabezpieczenie małych i średnich przedsiębiorstw w globalnej gospodarce” wygłosił gość specjalny prof. dr inż. Andrzej M. Pawlak, wykładowca Uniwersytetu w Stanford i Berkeley w Kalifornii (USA). Na początku stwierdził, że globalne firmy, które stosują metodę innowacji otwartej, działają często destruktywnie na rozwój gospodarki poszczególnych krajów, szczególnie, jeśli budują w tych krajach specjalne ośrodki B+R, które służą drenażowi mózgów. Jednak nie dotyczy to wszystkich przedsiębiorstw. Przykładowo firma 3M, wspierająca organiczny rozwój technologii nie przynosi szkody tylko wsparcie technologii, co nie działa na szkodę globalnej gospodarki. Ponadto, firma 3M nigdy nie stara się przejąć na siłę żadnej gałęzi gospodarki, zadawalając się jej stosunkowo małą (9-11%) częścią. Organiczny rozwój technologii, jest naturalnym, niedestrukcyjnym działaniem globalnych firm. Niestety, takich firm jest na świecie bardzo mało i dlatego narzędzia takie jak otwarta innowacja są bardzo niebezpieczne a wręcz śmiertelnie niebezpieczne dla małych i średnich przedsiębiorstw.

W działalności firm niszowych najważniejsze jest znalezienie funkcji, których rozwiązanie zaspokoi globalne potrzeby rynku. Żeby taka nisze utrzymać i kontrolować niezbędne jest zamknięcie nisz w poszczególnych technologiach, w których funkcjonują niszowe firmy. W funkcjonowaniu firmy nie należy zajmować się wszystkim, ale przede wszystkim rozwijać specjalistyczne, kierunki niszowe. Jednym z ważnych kierunków rozwoju wspierającego rozwój regionu, może być Platforma Wyrównania Gospodarczego Województwa Podlaskiego, która zintensyfikuje tempo rozwoju regionu właśnie w wybranych, niszowych specjalizacjach. Ta platforma składa się z trzech etapów. Pierwszy etap wsparty na metodzie innowacji niszowej pozwoli na identyfikacje i zamkniecie nisz przed konkurencją. Drugi, etap wyrównania gospodarczego, pozwoli na rozwój kompetencji i technologii do poziomu globalnego. Trzeci etap, zorganizuje specjalny fundusz finansowania rozwoju niszowych startupów, który jest krytycznym elementem zapewniającym ciągłość niszowego rozwoju regionu. Właśnie system finansowania, który będzie wspierał finansowanie nowych nisz w momencie, kiedy poprzednie nisze stracą na ważności w globalnym świecie.

W dyskusji, zarazem odpowiedzi na propozycję przygotowywanego projektu Platforma Wyrównania Gospodarczego Województwa Podlaskiego, Rektor doc. E. Hościłowicz wsparł ideę i znaczenie projektu, który ma być realizowany w konsorcjum WSFiZ w Białymstoku, Suwalskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej oraz Agencji Rozwoju Regionalnego ARES w Suwałkach. Projekt ten daje olbrzymie szanse na rozwój naszego regionu, dlatego zadał pytanie: czy stać nas na odrzucenie takiego projektu?

Pani Prezes Agencji Rozwoju Regionalnego ARES w Suwałkach powiedziała o tworzeniu MSP w konkursie sartupów. Pomagała w tym specjalna komisja, która spośród 700 wniosków wybrała 70 najlepszych i pomagała w ich wdrożeniu. Prezes firmy „EKOTON sp. z o.o.” podniósł problem składanych wniosków o dofinansowanie projektów MSP w różnych konkursach dotacyjnych. Zaakcentował występującą często niekompetencję asesorów oceniających takie wnioski, braku ich przygotowania w zakresie merytorycznej oceny innowacyjnych projektów, a zwracania uwagi głównie na mało istotne braki formalne, które podlegają wyjaśnieniu. W takich uwarunkowaniach odrzucane są często wartościowe projekty służące rozwojowi danego przedsiębiorstwa, dokonujące realnej, innowacyjnej zmiany, których oceniający zwyczajnie nie zrozumiał. W zamian promowane są projekty typowe, standardowe, nie dokonujące żadnego przełomu, a wybrane głównie dlatego, bo nie wywoływały dyskomfortu poznawczego u członków komisji oceny projektów.

Jednym z głównych wniosków dotyczących spotkania było zwrócenie uwagi na projakościowe podejście na tworzenie i funkcjonowanie małych i średnich przedsiębiorstw. Takie podejście stwarza przewagę konkurencyjną na współczesnym wymagającym rynku i jest gwarancją dłuższego i pewniejszego funkcjonowania.

Na zakończenie konferencji, które było zarazem XIII spotkaniem Podlaskiego Forum Ekonomistów,  prowadzący spotkanie dr Adam E. Szczepanowski podziękował prelegentom za merytoryczne, bardzo dobrze przygotowane referaty, władzom uczelni za gościnność, a wszystkim zaproszonym za aktywny udział w dyskusji. Zapowiedział też następną konferencję z cyklu Podlaskie Forum Ekonomistów, które odbędzie się w drugim półroczu 2015r. na Uniwersytecie w Białymstoku.

Adam E. Szczepanowski
Wiceprezes PTE Oddział w Białymstoku